Văn hóa hẹn hò thời công nghệ
Hoàng Xuân Phương
(TBVTSG) – Người ta không biết Tinder có phải là một cuộc cách mạng văn hóa tình dục hay là một trào lưu giới trẻ, nhưng ứng dụng này đang nổi lên như một sự điều chỉnh văn hóa hẹn hò thời công nghệ, với xu hướng dịch chuyển từ dating app sang hook-up app. Công nghệ đang làm thay đổi rất nhiều quá trình tình cảm của những người tham gia.
 |
| Sean Rad, người sáng lập ứng dụng hẹn hò Tinder app. |
Sean Rad cùng với các nhà đồng sáng lập ứng dụng Tinder đang góp phần khuấy động xu hướng dịch chuyển mới trước sự lo lắng của các nhà đạo đức học cũng như xã hội học. Nhưng điều đáng nói ở Tinder là một ứng dụng rất thành công nhờ tạo nên sự đam mê thích thú, cho dù Rad muốn kéo công nghệ này vượt lên trên những sự đam mê đó.
Tinder trở thành một hiện tượng
Đây đó trong các bài viết, giới truyền thông cho thấy những hình ảnh tiêu cực giữa những người đồng sáng lập nên ứng dụng công nghệ rất ăn khách này. Bùng phát từ các khuôn viên đại học tại Mỹ, Tinder nay được biết đến bởi hàng chục triệu người trên khắp thế giới, không chỉ giới hạn trong giới trẻ mà lan rộng đến những người có nhu cầu rút ngắn quy trình hẹn hò bằng công nghệ, và cả giới nghệ sĩ muốn mau chóng nổi tiếng thông qua môi trường hẹn hò. Ở trong chiều sâu, những sự đối kháng quá trình dịch chuyển này đang diễn ra, với cả những vụ kiện và khủng hoảng văn hóa bên trong hệ thống điều hành; trong khi ngược lại số người sử dụng tăng lên ào ạt, nhất là vào những năm đầu. Sean Rad cùng với Jonathan Badeen, Justin Mateen, Joe Munoz, Alexa Mateen, Dinesh Moorjani, Whitney Wolfe đã làm nên một hiện tượng mà chính các nhà sáng lập trẻ này cũng chưa thể đặt tên hay định nghĩa, nhưng tính năng ứng dụng của nó lại đơn giản.
Ở đây, người tham gia vào trò chơi hẹn hò chỉ việc tạo cho mình một tài khoản rồi chuyển vào đó những bức hình của mình có sẵn trên tài khoản Facebook. Một nút công cụ gọi là “swipe” hay “nút gạt” sẽ hiện lên bên cạnh mỗi bức hình khi một người truy cập vào, và người ta dùng nó để chọn lựa người mình yêu thích. Về căn bản công nghệ, Tinder là một ứng dụng di động tìm kiếm dựa trên vị trí, cho phép người sử dụng thể hiện tình cảm thích (like) đối với một con người thể hiện trên bức hình bằng cách chuyển nút gạt sang phải, và ngược lại thể hiện sự không thích (dislike) bằng cách gạt sang bên trái. Người sử dụng sẽ chuyển từ bức hình này sang bức hình khác, giữa các đối tượng khác nhau, bằng cách gạt sang trái cho tới khi tìm được đối tượng ưng ý thì dừng lại và gạt qua phải. Một khi hai đối tượng cùng gạt qua phải gặp nhau thì đó là “tinder moment”, từ đó họ bắt đầu trao đổi thông tin cho nhau, và bắt đầu những cuộc hẹn hò thực tế.
Một công cụ xem ra đơn giản như thế lại nhanh chóng lôi kéo đến hàng triệu người tham gia vào trò chơi, và rồi từ trò chơi của thế giới ảo đi vào thế giới của những con người thật nhằm giải quyết những nhu cầu. Ngay khi ứng dụng Tinder ra mắt, một chiến dịch quảng cáo được khởi động, tất cả các thành viên rời văn phòng, đánh xe tới cuộc gặp mặt các hội học sinh hay hội phụ nữ tại những thành phố từ Los Angeles, San Diego đến Orange County, và tới các trường học mà họ có thể tiếp cận. Kết quả, ứng dụng hẹn hò Tinder có 20.000 người dùng trong tháng thứ nhất, nhảy ngay lên 500.000 trong tháng thứ hai, và cứ thế lượng người ồ ạt đổ xô vào một thứ trò chơi mới. Nhưng đây không phải là trò chơi, trái lại là một việc làm nghiêm túc: Sean Rad thổ lộ rằng “Nhiều người quen biết nhau nhưng chưa bao giờ biểu lộ sự quan tâm chú ý tới đối phương, giờ đây đã có phương tiện để thể hiện tình cảm. Chúng tôi tin điều này sẽ đem lại tác động lớn cho xã hội”.
Lời giải cho bài toán cộng đồng
Chỉ sau hai năm, người sử dụng Tinder hằng tháng đã lên đến mức 50 triệu, với 40 ngôn ngữ khác nhau, và số cặp đôi ghép được mỗi ngày trung bình lên đến 12 triệu người. Đến tháng 4-2015, những người tham gia trò chơi ghép đôi này đã thực hiện 1,6 tỉ lần gạt mỗi ngày, trong đó 26 triệu cặp tìm được với nhau. Ngày nay thì Tinder đã trở nên phổ biến tại 196 quốc gia, kể cả với những chọn lựa tài khoản miễn phí hay tài khoản trả tiền.
Match Group, công ty sở hữu ứng dụng Tinder, cho biết dịch vụ trả tiền Tinder Plus được tung ra từ tháng 3-2015, tính đến đầu tháng 8-2018 đã có 3,7 triệu người đăng ký để được hưởng những tính năng ưu đãi. Công nghệ gạt vẫn là trung tâm của ứng dụng hẹn hò Tinder, nơi đây không phải mọi người gặp nhau một cách ngẫu nhiên mà nhờ vào thuật toán làm cho những người có cùng nhu cầu, cùng sở thích và cùng nơi ở dễ gặp nhau hơn. Trên thực tế ứng dụng Tinder luôn được cập nhật, và người ta thấy ở đó hàng chục tính năng để chọn lựa, từ tích hợp Instagram đến Common Connections giữa các bạn thân trên Facebook, và Tinder Gold cho những ai đã yêu thích nhau trước đó.
Người ta sẽ nghĩ ngay đến con người sáng lập, Sean Rad như một người hùng dũng mãnh. Nhưng không, Rad tâm sự rằng mình là một con người rụt rè, hay xấu hổ. Ở tuổi dậy thì, anh luôn cố gắng suy nghĩ về bản thân và tìm ra nguyên nhân của những nỗi lo mỗi lần gặp một bạn gái hay phải tự giới thiệu mình với người đó. Và điều này thực sự khó khăn, ngay cả với các nền văn hóa phương Tây. Sau này Rad tâm sự: “Tôi không nghĩ mình muốn khởi nghiệp kinh doanh hay thích trở thành doanh nhân. Chỉ đơn giản là tôi muốn tìm lời giải đáp khi gặp khó khăn”. Ứng dụng Tinder đã ra đời trong bối cảnh đó. Rad và các bạn trẻ đồng sáng lập Tinder lúc bấy giờ chỉ nhắm đến thiết kế nên một phương tiện cho những người quen biết nhau nhưng chưa dám thổ lộ. Nhưng rồi Tinder không dừng lại ở đó mà phát triển mạnh mẽ, nhanh chóng, và tạo nên tác động to lớn trong xã hội hơn là một ứng dụng hẹn hò. Điều đáng ghi nhận là những tác động này xem ra đã vượt quá khả năng kiểm soát của những người thiết kế nên ứng dụng.
Trong một bài phân tích, tác giả Austin Carr đã nhận xét rằng sự cám dỗ tuyệt vời của Tinder mang bản sắc của một hiện tượng văn hóa hơn là ứng dụng hẹn hò. Chúng ta biết rằng trước Tinder đã có nhiều ứng dụng hẹn hò ra đời, nhưng quy trình gọi là hẹn hò của Tinder cho phép người tìm thấy được hình ảnh của đối tác ngay từ đầu, và tiến trình chọn lựa đối tượng chỉ là một cái gạt tay rồi chờ đợi một cái gạt tay tương tự, sau đó mọi chuyện diễn ra theo ý của các cặp, có thể là uyên ương, là tình nhân, hay đối tác tình dục. Trên thực tế tuổi sử dụng Tinder không chỉ tập trung vào giới sinh viên hay giới trẻ, những cái tuổi của nhu cầu hẹn hò. Ngay trong năm 2015, 38% người sử dụng ở lứa tuổi 16-24, 45% trong lứa tuổi 25-34, nhưng có đến 13% từ 35 đến 44 tuổi và 4% còn lại cho những người già hơn. Được thành lập từ vườn ươm công nghệ Hatch Labs ở New York trong năm 2012, hiệu ứng xã hội của thiết kế Tinder đang vượt ra ngoài tầm kiểm soát của nhóm sáng lập, chẳng những thế họ cũng mất bản quyền đối với sản phẩm của mình, và đây là những sự thật mà ít người sử dụng Tinder biết tới.
 |
| Người sử dụng Tinder không chỉ giới hạn trong giới trẻ học đường. |
Vượt ra ngoài tầm kiểm soát
Giáo sư Tomas Chamorro-Premuzic chuyên ngành tâm lý học kinh doanh tại University College London viết trên tờ Guardian về tác động của ứng dụng Tinder, cho thấy cách mà sản phẩm công nghệ này biến đổi những ứng dụng hẹn hò và tại sao nó lại rất thành công. Ông đưa ra năm nhận xét: Thứ nhất, ứng dụng hẹn hò kích thích hơn hẹn hò thực tế – ở đây tác giả sử dụng hook-up, không phải dating. Tinder không chỉ kích hoạt quá trình hẹn hò, nó còn tình dục hóa quá trình này. Thứ hai là khả năng hẹn hò bằng công nghệ qua mặt năng lực tìm bạn thực tế, bởi với những dữ liệu nằm sẵn trên Facebook thì thuật toán tỏ ra đắc lực và hấp dẫn hơn. Thứ ba, Tinder làm cho hai nhu cầu cách mạng và xã hội gặp nhau tạo nên một cuộc tranh đua mang tính trò chơi.
Tinder đang mô phỏng thế giới hẹn hò thực sự, nhưng với sự xuất hiện nhân vật nhanh hơn, phong phú hơn, và việc quyết đoán dễ dàng hơn. Cuối cùng, như chúng ta đang thấy, sự lãng mạn trong tình yêu xem như đã chết, và người ta cũng không thấy có một sự bảo đãm nào về mối quan hệ lâu dài.
Người ta có thể nói những người sáng tạo ra Tinder đã không làm đầy đủ trách nhiệm để giữ cho ứng dụng ở trong giới hạn đạo đức và sự trong sáng cần thiết. Nhưng người ta không biết rằng nếu muốn đưa ra những thiết kế điều chỉnh thì bản thân Sean Rad cũng không thể, bởi chủ nhân thực sự của Tinder là Match Group và trên đó là công ty mẹ InterActiveCorp (IAC) của vườn ươm Hatch Labs – nơi mà nhóm trẻ đã sinh ra Tinder – là tỉ phú Barry Diller. Chức danh Giám đốc điều hành Tinder của Sean Rad cũng do vị tỉ phú này định đoạt. Rad giữ vị trí CEO kể từ khi khai trương ứng dụng và phải tạm rời chức vụ trong 6 tháng theo sau một vụ kiện quấy rối tình dục bên trong công ty giữa một đồng sáng lập với một đồng sáng lập khác. Nhưng rồi sự cay đắng lại đến với Rad vào cuối năm 2016 khi ông chủ thay ngựa giữa đường. Diller đưa Greg Blatt từ Match Group về làm Giám đốc điều hành, đẩy Rad lên làm chủ tịch, và rồi tiến hành việc bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) Match Group với giá 3 tỉ đô la Mỹ. Cuối cùng, Rad cũng bị đẩy ra khỏi Tinder kể từ tháng 9-2017. Trong một diễn biến mới nhất, Rad cùng các bạn đồng sáng lập Tinder đâm đơn khởi kiện Match Group và Greg Blatt, và đòi trả 2 tỉ đô la tiền đền bù vì Blatt đã cố tình dìm giá Tinder trong quá trình thực hiện IPO.
Đến đây người ta có thể thấy và dễ thông cảm hơn với những gì Rad, các bạn đồng sáng lập và các nhà thiết kế đã không làm được cho Tinder. Con ngựa ứng dụng này đang chạy tự do với mục đích làm ra những đồng tiền cho nhà đầu tư hơn là tự hoàn thiện mình. Nhưng với Rad, người đã viết nên câu chuyện khởi nghiệp thành công cũng là người có nhiều trải nghiệm về sự thành công đó. Rad nói: “Bạn phải luôn tự vấn bản thân rằng mình làm vì điều gì? Nếu vì ánh hào quang giống như phim ảnh, thì tiếc rằng hiện thực khắc nghiệt hơn vậy.
Khởi nghiệp không dễ dàng, đặc biệt với công ty khởi nghiệp có tốc độ phát triển nhanh như Tinder”. Rad luôn khuyến khích đội ngũ nhân viên hãy giữ tinh thần của một người mới, đừng nghĩ đã biết mọi thứ hay đã hiểu rõ những gì đang làm. Theo Rad, “Khi không bị đóng khung bởi những ý niệm sẵn có, họ có thể tái tạo những điều đột phá”. Rad nói tiếp: “Điều quan trọng là bạn khởi nghiệp vì khát khao đem đến lời giải cho bài toán cộng đồng mà có thể chính bạn, bạn bè, đồng nghiệp đang trăn trở. Hãy xuất phát từ mong muốn giải quyết vấn đề hơn là mong muốn làm việc vì lợi ích bản thân hay kiếm thật nhiều tiền”.
Nguồn: thesaigontimes.vn
